0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Bahsi geçen taşıma meslekleri Diyarbakır şehrinin modernleşme sürecinde ortaya çıkmaları gibi sona ermeleri de kademeli olmuştur. Bu mesleklerden en eskisi deveciliktir.
Devecilik, XX. yüzyılın son çeyreğine kadar devam eden aynı zamanda taşıyıcılar içerisinde en fazla toplumsal itibar göreniydi. Çünkü özellikle kentten kente, hatta sınırların daha geniş olduğu dönemde ülkeden ülkeye yolcu ve ticari eşya taşımacılığı Eşek, Katır, At ve özellikle Develerle yapılmaktaydı. Diyarbakır’da günümüzde bile “Mala Deveciyan-Deveci ailesi” olarak tanınırlar. Ayakta kalan ve günümüzde restoran yapılan Mardin Kapı’daki Deliller Kervansarayı, eski belediye karşısında Hasan Paşa Hanı, Sülüklü Hanın yanı sıra eski Yoğurt Pazarı civarında vakıf ve şahıs malı olan, ön kısmı kıraathane iç kısmı harabe adı unutulmuş kervansaraylar mevcuttur.
İkinci meslek grubu Atçılar diye ifade edilebilir. Çünkü yaptıkları işle veya atın çektiği faytonla isimlendirilmişlerdir. Ancak atı araç olarak kullanan meslek grupları yaptıkları iş gereği atı kullanmaktaydılar. İşlerinden dolayı iyi bir ata binmek zorundaydılar. Yani yapılan işle atların cinsi, gücü vs. ilişkiliydi. Atçılar kendi içinde: silah, tütün, giyim, fincan vs işi yapan ‘Kaçakçılar’; köyler arasında at heybesinde kentten alınan eşyalar götürüp köylünün gelirine göre eşya takası yapan ‘Çerçiler’ ve kent hayatında lüks taşımacılık yapan ‘Faytoncular’ şeklinde ayrılmaktaydılar.
Katırcılar ise katırı iş aracı olarak kullanırlar. Bunlar daha eski ve daha itibarlıdır. Çünkü zorlu coğrafi ve yaşam koşullarına dayanıklı, dolayısıyla kullanışlı hayvan olan katırı kullanmaktadırlar. Diyarbakır taşımacılığında yer alan ve araç olarak kullanılan hayvanlara göre isimlendirilen bu meslek grupları modern hayatın biçimlenmesi sürecinde yavaş yavaş ortadan kalkmıştır. Başlangıçlarında olduğu gibi ortadan kalkış sürecinde de bir sıralanma söz konusudur. Buna göre önce Deveciler, ardından bazı Atçılar (atçı meslek grupları) ve Katırcılar ortadan kaybolmuştur. Sonra Eşekçilik mesleği, 1985’e kadar süt güğümlerini sokaklarda taşımaya kadar sürdürmüş ve sona ermiştir.

Atçı grupları oluşturan ‘Kaçakçılık’: Birinci Dünya Savaşından galip çıkan devletler Osmanlı toprakları üzerinde cetvelle çizilen sınırlar içinde oluşturulan yeni devletlerden (İran-Irak-Suriye-Türkiye) sınırları Kürtlerin aşiretler halinde yaşadığı sınırları kapsamaktadır. Sınırları oluşturan dağ ve nehirlerin denetimi zor olduğundan mayınlanmıştır. Farklı sınırlarda kalan aynı aşiretin efratları arasında akrabalık-yakınlık bağları hala canlılığını korumaktadır. Bu durum onları ülkeler arasındaki siyasi ve ekonomik farklılıkları avantaja dönüştüren hayatı tehlikesi büyük riskli işlere yöneltmiştir. Katırların yanı sıra kaçakçı Atları bu zorlu yolculukları için özel yapılmış kapalı nal kullanırlar. Yaptıkları iş gereği sınır ve yasalarla barışık olmazlar. Tütün ve hayvan götürüp karşılığında kumaş, kesme şeker ve silah, mermi getirdiklerinden vergive maliye yasalarını tanımazlar. Yakalandıklarında mallarıyla birlikte binek hayvanına da el konulduğundan yakalanmamak için atın yükünü tutan ipi keser ve hızla bölgeden uzaklaşmasını sağlayan en iyi atı seçerler(Atçı grupları oluşturan ‘Çerçilik’, yakın köyler arasında at sırtında ve heybelerle mübadele (Malı mal ile takas etmek) kayıt dışı işle uğraşırlardı. Çerçilik motorlu araçların gelişmesiyle dönüşürken Faytonculuk mesleği taksiciliğin ilerlemesiyle 1990’lara doğru sona ermiştir.
‘Eşekçiler’ grubundan kum taşıyıcıları ön plandaydı. Çünkü Eşekçiler de kendi içinde iş bölümlerine göre ayrılmaktaydı. Karpuz-Kavun taşıyıcılığı yapan Eşekçiler (karpuz-kavun kabuğunu sair hayvanlar için taşıyanlar), değirmene un taşıyan Eşekçiler (un taşıyıcıları), tuğla taşıyan Eşekçiler (tuğla taşıyıcılar), belediye adına çalışıp çöp toplayan Eşekçiler (çöp toplayıcılar ve taşıyıcılar) ve çalışmanın temel konusu olan kum taşıyan Eşekçiler, yani kum taşıyıcılarıdır. (Kaynak:Ramazan ERGİN)