1

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Yirmiden fazla medeniyete ev sahipliği yapmış olan kent, tabiatıyla bu medeniyetlerin mensup olduğu dinleri ve mabedlerini de içinde barındırmıştır. Konu hakkında yazılan kitaplarda, farklı dönemlerde Diyarbakır’ı ziyaret eden gezginlerin seyahatnamelerinde ve Osmanlı Döneminden günümüze kalan salnamelerde din müntesiplerinin sayısı, oturdukları mahalleler ve sahip oldukları mabedler hakkında birçok bilgi verilmiştir

Bu kaynaklardan, islamiyet’ten önce Diyarbakır ve çevresinde en yaygın dinin Hıristiyanlık olduğu anlaşılmaktadır. Hıristiyanlıkla beraber merkezde ve bazı ilçelerde Yahudiler de mevcuttu. Şemsilerin de bir dönem şehir merkezinde olduğu bilinmektedir. Đslamiyet’ten sonra ortaya çıkan Yezidîlik inancı da şehirde görülmüştür.
Bunlardan Yahudilik, Cumhuriyet’ten sonra da varlığını sürdürmüştür. Fakat 1948’de israil devletinin kurulması üzerine şehirde yaşayan Yahudiler, israil’e göç etmişlerdir. Yahudiler ve Şemsiler şu an şehirde bulunmamaktadır. Polonyalı Simeon’un verdiği bilgilerden anlaşıldığı kadarıyla XVII. yüzyılın başlarından beri Şemsilik inancı, Diyarbakır’da görülmemektedir. Şemsîler’e ait olduğu bilinen bir tapınağın kalıntıları Mardin Kapı civarında Şemsîler yamacının başlangıcında son dönemlere kadar kalmış fakat yolun genişletilmesi nedeniyle günümüzde bu tapınaktan bir eser kalmamıştır. Şu an tapınağın bulunduğu bölgede bir mahalle kurulmuş ve Şemsiler Mahallesi adını almıştır.

1816’da Diyarbakır’a gelen Buckingham’ın yazdıklarından, Hıristiyan nüfus arasında, Ermenilerin ilk sırada yer aldığı anlaşılmaktadır. Ermenilerin yarısının da (500 aile) Katolikliği kabul ettiğini belirten Buckingham, Süryanilerin 400 aile kadar olduğunu, Yahudilerin, Bağdat, Halep ve istanbul’a göç ettiklerini ve onlardan ancak birkaç düzine ev kaldığını, az sayıda da Rum’un bulunduğunu belirtir. Buckingham, şehirde yirmi beş cami, iki Ermeni kilisesi, içerisinde iki italyan rahibin oturduğu bir Katolik kilisesi, birer Süryanî ve Rum kilisesiyle bir küçük sinagogun mevcut olduğundan bahseder.
O dönemde şehri oluşturan dini gruplar, bazen ayrı mahallelerde, bazen de karışık olarak bir arada ikamet etmişlerdir. Sur içinde bulunan mahalleler; 65’i Müslüman, 13’ü gayrimüslim ve 42’si karışık olmak üzere 120 taneydi. Müslüman mahallelerin dışındaki mahallelerde oturanların, Hıristiyan (Ortodoks, Katolik, Protestan, Süryani, Nasturi ve Keldani) ve Musevi oldukları belirtilmektedir. 1785–1850 tarihleri arasında, Diyarbakır merkezde, Müslümanlarla Müslüman olmayanların bir arada yaşadıkları 42 adet mahallede, dini grupların kesin sınırlarla birbirinden ayrılmadıkları görülmektedir. Genellikle mahallenin bir bölümünde Müslümanlar, diğer bölümünde ise başka dini gruplar ikamet etmiştir.1870 tarihli ilk resmî sayıma göre; Diyarbakır şehir merkezinde yerli kütüğe kayıtlı nüfus 21372 kişi olup; bunun 9814’ü İslam, 11508’i gayr-i müslimdir. 1877 tarihli salnamede ise, şehir merkezi nüfusu 6793’ü gayr-i müslim, 5258’i Müslüman olmak üzere 12051 olarak veriliyor. 1894 yılına ait nüfus verilerinde ise Diyarbakır ve merkez köyleri dâhil, nüfus 66117 olarak görülmektedir. Bunun 45038’i Müslüman, 21079’u gayr-i müslimlerdir
Ali Emiri de 1912 yılında yapılmış nüfus sayımına göre Diyarbakır vilayetinin genelinde tespit edilen rakamları vermektedir. Bu sayıma göre Müslümanlar, nüfusun %80’ini, gayri Müslimler ise nüfusun %20’sini oluşturmaktadır. Bu yüzde yirmilik oran Hıristiyan, Yahudi, Yezidî gibi unsurların tamamının toplamıdır. Ali Emiri, aynı yerde köylerin dinlere göre dağılımını da vermektedir. Buna göre 3350 köyün 296’sında Gayri Müslim ve Müslümanlar bir arada yaşamaktayken 183’ünde sadece gayri Müslimler yaşamakta, geriye kalan köylerde ise Müslümanlar yaşamaktadır.(Kaynak: Hayreddin Kızıl)